زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

اسعد بن زرارة





اَسْعَدِ بْن‌ِ زُراره‌، ابوامامه‌ (د ۱ق‌/۶۲۳م‌)، از اصحابپیامبر اکرم‌ -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم-بود.


۱ - معرفی اسعد بن زراره



اسعد از تیره خزرجیان‌ بنی‌ نجّارِ انصار بود
[۱] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۰۸، بیروت‌، دارصادر.
[۲] خلیفة بن‌ خیاط ، الطبقات‌، ص ۹۰-۹۱ ، به‌کوشش‌ اکرم‌ ضیاء عمری‌، ریاض‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌ .
بود.
او یکی‌ از نخستین‌ مسلمانان‌ یثرب ‌ به‌شمار می‌رفت‌، اما ماجرای‌ ارتباط نخستین‌ وی‌ با حضرت‌ رسول‌ -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم-، در منابع‌ سیره نبوی‌ با اندک‌ اختلافی‌ نقل‌ شده‌ است‌ و سرچشمه همه این‌ روایات‌ به‌ چگونگی‌ ارتباط مردم‌ یثرب‌ با آن‌ حضرت‌ و بیعتهای‌ معروف‌ به‌ « عقبه‌ » بازمی‌گردد.

۱.۱ - تبلیغ‌ اسلام‌


به‌ روایت‌ ابن‌ سعد ، او و ذکوان‌ بن‌ عبد قیس ‌ در زمانی‌ که‌ نزاع ‌ دیرین‌ قبیلگی‌ میان‌ اوس ‌ و خزرج ‌ بالا گرفته‌ بود، از یثرب ‌ به‌ مکه ‌ آمدند.
چون‌ آن‌ دو آوازه حضرت‌ رسول‌-صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- را شنیدند، نزد ایشان‌ شتافتند و به‌ زودی‌ اسلام ‌ آوردند.
سپس‌ به‌ شهر خود بازگشتند و به‌ تبلیغاسلام ‌ پرداختند و چندی‌ بعد همراه‌ چند تن‌ از مردم‌ یثرب‌ نزد پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- آمدند
[۳] خلیفة بن‌ خیاط ، الطبقات‌، ص ۹۰-۹۱ ، به‌کوشش‌ اکرم‌ ضیاء عمری‌، ریاض‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌ .
[۴] طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۵۴- ۳۵۵.
اما شمار واقعی‌ یثربیانی‌ که‌ نخستین‌بار با پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- ملاقات‌ کردند، خود با اختلاف‌ بسیاری‌ همراه‌ است‌.
[۵] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۲۱۸، بیروت‌، دارصادر.
[۶] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۲۱۹، بیروت‌، دارصادر.

بیعتهای‌ گروهی‌ مردم‌ یثرب‌ در دو نوبت‌ انجام‌ گرفت‌ و به‌ همین‌ سبب‌ از بیعت ‌ نخستین‌ به‌ « عقبه اولی‌ » و از بیعت‌ دوم‌ به‌ « عقبه ثانیه‌ » یاد شده‌ است‌.
[۷] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۷۳، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
[۸] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۸۱، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.

در همین‌ دیدارها، مردم‌ یثرب‌ گروه‌ گروه‌ با پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- بیعت‌ کردند و بنی‌ نجار ، خویشاوندان‌ اسعد، مدعی‌ بودند که‌ اسعد نخستین‌ بیعت‌کننده با پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- بوده‌ است‌.
[۹] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۸۹، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
[۱۰] طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۶۴.
[۱۱] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۲۲۲، بیروت‌، دارصادر.

پس‌ از بیعت‌ در عقبه ثانیه‌ که‌ از هر قبیله‌ای‌، کسی‌ به‌ عنوان‌ « نقیب ‌» برگزیده‌ شد،
[۱۲] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۸۵، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
به‌ روایتی‌، پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم-، اسعد را «نقیب‌ النقباء» قرار داد.
[۱۳] احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۵۴، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.


۱.۲ - بازگشت‌ به‌ مدینه‌


اسعد پس‌ از بازگشت‌ به‌ مدینه‌، به‌ تبلیغ‌ اسلام‌ پرداخت‌، تا بدانجا که‌ گفته‌اند بُتان‌ شهر را در هم‌ شکست‌
[۱۴] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۰۹ -۶۱۰، بیروت‌، دارصادر.
و با مسلمانان ‌ به‌ نماز ایستاد؛ اما موضوع‌ تبلیغ‌ اسلام‌ و نمازگزاردن‌ اسعد در مدینه ‌ مورداختلاف‌ سیره‌ نگاران‌ است‌، زیرا به‌ روایتابن‌ اسحاق‌ ، حضرت‌ رسول‌ -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- پس‌ از عقبه اولی‌، به‌ درخواست‌ مسلمانان‌ شهر، مُصَعب‌ بن‌ عُمَیر را برای‌ تعلیم‌ قرآن ‌، به‌ مدینه‌ گسیل‌ کرد
[۱۵] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۷۶، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
و مصعب‌ در عقبة ثانیه‌ خود همراه‌ انصار برای‌ دیدار پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- به‌ مکه ‌ آمد.
[۱۶] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۸۱، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.

به‌ روایتی‌ دیگر، موضوع‌ رفتن‌ مصعب‌ پس‌ از بیعت‌ عقبه ثانیه‌ بوده‌ است‌.
[۱۷] یوسف‌ ابن‌ عبدالبر، الاستیعاب‌، ج۴، ص۱۴۷۳، به‌کوشش‌ علی‌محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۰م‌.
[۱۸] احمد ابن‌ حجر عسقلانی‌، الاصابة فی‌ تمییز الصحابة، ج۶، ص۱۰۱، قاهره‌، ۱۳۲۸ق‌.

به‌ هرحال‌، چنانکه‌ نظر واقدی‌ است‌، گویا امر تعلیم‌ قرآن‌ با مصعب‌ بوده‌ است‌ و نماز گزاردن‌ با اسعد.
[۱۹] احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۳۹، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
[۲۰] احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۴۳، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
[۲۱] احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۶۶، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
[۲۲] طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۵۷.

مصعب‌ پس‌ از آمدن‌ به‌ مدینه‌، در خانه اسعد اقامت‌ گزید و هم‌ در آن‌جا به‌ مأموریت‌ خویش‌ می‌پرداخت‌.
[۲۳] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۷۶، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
[۲۴] طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۵۹.


۱.۳ - زندگی‌ اسعد پس‌ از هجرت‌ پیامبر


از زندگانی‌ اسعد، پس‌ از هجرت حضرت‌ رسول‌ -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- به‌ مدینه‌ آگاهی‌ خاصی‌ در دست‌ نیست‌، اما هنوز چند ماهی‌ از هجرت‌ نگذشته‌ بود که‌ اسعد بیمار شد.
مداوای‌ او تأثیری‌ نبخشید و در ماهشوال، در حالی‌ که‌ هنوز بنای‌ مسجد پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- به‌ پایان‌ نرسیده‌ بود، درگذشت‌.
[۲۵] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۱۱، بیروت‌، دارصادر.
[۲۶] طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۹۷.
[۲۷] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۰۰، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
[۲۸] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۵۳، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
[۲۹] خلیفة بن‌ خیاط، تاریخ‌، ج۱، ص۱۴، به‌کوشش‌ سهیل‌ زکار، دمشق‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.


۱.۴ - نماز پیامبر بر پیکر اسعد


حضرت‌ رسول‌ -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- خود بر پیکر او نماز گزارد.
وی‌ را در بقیع دفن کردند و گفته‌اند نخستین‌ کس‌ بود که‌ در آن‌ گورستان‌ به‌ خاک‌ سپرده‌ شد.
[۳۰] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۱۱ -۶۱۲، بیروت‌، دارصادر.


۱.۵ - پیامبر نقیب بنی‌ نجار


پس‌ از مرگ‌ِ اسعد، بنی‌ نجار، نزد پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- آمدند و از ایشان‌ خواستند تا نقیبی‌ دیگر بر ایشان‌ بگمارد، اما پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- فرمود که‌ خود نقیب ایشان‌ خواهد بود و بنی‌ نجار بدین‌سبب‌ سخت‌ به‌ خود می‌بالیدند.
[۳۱] عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۵۴، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
[۳۲] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۱۱، بیروت‌، دارصادر.

اسعد را گویا به‌ سبب‌ پیش‌قدمی‌ در آوردن‌ اسلام به‌ مدینه، «اسعد الخیر» نیز گفته‌اند.
[۳۳] احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۴۳، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.

از اسعد نسلی‌ برجای‌ نماند.
[۳۴] محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۰۸، بیروت‌، دارصادر.


۲ - فهرست منابع



(۱) احمد ابن‌ حجر عسقلانی‌، الاصابة فی‌ تمییز الصحابة، قاهره‌، ۱۳۲۸ق‌.
(۲) محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، بیروت‌، دارصادر.
(۳) یوسف‌ ابن‌ عبدالبر، الاستیعاب‌، به‌کوشش‌ علی‌محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۰م‌.
(۴) عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
(۵) احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
(۶) خلیفة بن‌ خیاط، تاریخ‌، به‌کوشش‌ سهیل‌ زکار، دمشق‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
(۷) خلیفة بن‌ خیاط، الطبقات‌، به‌کوشش‌ اکرم‌ ضیاء عمری‌، ریاض‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
(۸) طبری‌، تاریخ‌.

۳ - پانویس


 
۱. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۰۸، بیروت‌، دارصادر.
۲. خلیفة بن‌ خیاط ، الطبقات‌، ص ۹۰-۹۱ ، به‌کوشش‌ اکرم‌ ضیاء عمری‌، ریاض‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌ .
۳. خلیفة بن‌ خیاط ، الطبقات‌، ص ۹۰-۹۱ ، به‌کوشش‌ اکرم‌ ضیاء عمری‌، ریاض‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌ .
۴. طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۵۴- ۳۵۵.
۵. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۲۱۸، بیروت‌، دارصادر.
۶. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۲۱۹، بیروت‌، دارصادر.
۷. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۷۳، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۸. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۸۱، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۹. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۸۹، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۱۰. طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۶۴.
۱۱. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۲۲۲، بیروت‌، دارصادر.
۱۲. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۸۵، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۱۳. احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۵۴، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
۱۴. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۰۹ -۶۱۰، بیروت‌، دارصادر.
۱۵. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۷۶، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۱۶. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۸۱، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۱۷. یوسف‌ ابن‌ عبدالبر، الاستیعاب‌، ج۴، ص۱۴۷۳، به‌کوشش‌ علی‌محمد بجاوی‌، قاهره‌، ۱۳۸۰ق‌/۱۹۶۰م‌.
۱۸. احمد ابن‌ حجر عسقلانی‌، الاصابة فی‌ تمییز الصحابة، ج۶، ص۱۰۱، قاهره‌، ۱۳۲۸ق‌.
۱۹. احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۳۹، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
۲۰. احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۴۳، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
۲۱. احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۶۶، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
۲۲. طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۵۷.
۲۳. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۲، ص۷۶، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۲۴. طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۵۹.
۲۵. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۱۱، بیروت‌، دارصادر.
۲۶. طبری‌، تاریخ‌، ج۲، ص۳۹۷.
۲۷. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۰۰، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۲۸. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۵۳، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۲۹. خلیفة بن‌ خیاط، تاریخ‌، ج۱، ص۱۴، به‌کوشش‌ سهیل‌ زکار، دمشق‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
۳۰. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۱۱ -۶۱۲، بیروت‌، دارصادر.
۳۱. عبدالملک‌ابن‌ هشام‌، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۵۴، به‌کوشش‌ مصطفی‌ سقا و دیگران‌، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌.
۳۲. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۱۱، بیروت‌، دارصادر.
۳۳. احمد بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۱، ص۲۴۳، به‌کوشش‌ محمد حمیدالله‌، قاهره‌، ۱۹۵۹م‌.
۳۴. محمد ابن‌ سعد، الطبقات‌ الکبری‌، ج۳، ص۶۰۸، بیروت‌، دارصادر.


۴ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «اسع بن زراره»،ج۸، ص۳۳۹۳.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.